Monday, 29 December 2014

Whooping cough may be evolving to outsmart the currently used vaccine, say researchers.
Analysis of strains from 2012 shows the parts of the pertussis bacterium that the vaccine primes the immune system to recognise are changing.
It may have "serious consequences" in future outbreaks, UK researchers state in the Journal of Infectious Diseases.
But experts stressed the vaccine remains highly effective in protecting the most vulnerable young babies.
There has been a global resurgence of whooping cough in recent years.
In 2012, there were almost 10,000 confirmed cases in England and Wales - a dramatic increase from the last "peak" of 900 cases in 2008.
The outbreak led to 14 deaths in babies under three months of age - the group who are most vulnerable to infection.
Rising figures prompted health officials to recommend vaccination of pregnant women so immunity could be passed to their newborns - a strategy that a recent study showed was working well.
Evolving strains
But there has been much debate among experts about whether the introduction of a new vaccine in 2004 has been a factor in rising rates of whooping cough.
One issue is that immunity from the newer acellular vaccine - which contains specific proteins from the surface of the bacteria - does not seem to last as long as the previous whole cell version, leaving teenagers and adults lacking protection.
In the latest study, researchers analysed the genes coding for the proteins on the surface of the pertussis bacterium responsible for the UK outbreak.
They found proteins being targeted by the vaccine were mutating at a faster rate than other surface proteins not included in the vaccine.
Potentially it means the bacteria is changing quickly to get around immune system's defences put in place with immunisation.

What is whooping cough?

It is also known as pertussis and is caused by a species of bacteria, Bordetella pertussis
It mostly affects infants, who are at highest risk of complications and even death
The earliest signs are similar to a common cold, then develop into a cough and can even result in pneumonia
Babies may turn blue while coughing due to a lack of oxygen
The cough tends to come in short bursts followed by desperate gasps for air (the whooping noise)
Adults can be infected - but the infection often goes unrecognised

But the researchers are still trying to work out what the changes mean in reality - for example do the mutations boost the ability of the bacteria to cause infection.
"We wanted to look at strains from the UK to see if there was anything sudden that had occurred that had led to these really large outbreaks," said study leader Dr Andrew Preston from the University of Bath.
Vaccine effectiveness
The "million dollar question" he said was what, if anything, could be done to improve the vaccine - which is still the best defence we have - and prevent future outbreaks.
Options to consider include adding more or different proteins to the vaccine, adding novel adjuvants - chemicals which boost the immune response, or even revisiting the old-style whole cell vaccine, he said.
"Pertussis has a cyclical nature and other big question is are we going to see another increase in late 2015," he added
Prof Adam Finn, a paediatric immunology expert at the University of Bristol said the importance - or not - of the subtle changes found in the study was as yet unclear.
"But the control of pertussis is a significant worry," he added.
Only 60% of pregnant women have had the pertussis vaccine and we should be doing more to raise awareness of its benefits, he said.
"There is very good new evidence that vaccinating pregnant women protects their babies. And the group we really want to protect is newborn babies," he said.
COURTESY : BBC                                                              SARTHAK IAS





NEW BATCH STATRT

NEW BATCH STATRT

                                                                       SARTHAK IAS

Sunday, 28 December 2014




เค†เคชเค•ा เคธเคฎเคฏ เคธीเคฎिเคค เคนै, เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธे เค•िเคธी เค”เคฐ เค•ि เคœिเคจ्เคฆเค—ी เคœी เค•เคฐ เคต्เคฏเคฐ्เคฅ เคฎเคค เค•ीเคœिเค, เคฌेเค•ाเคฐ เค•ी เคธोเคš เคฎेँ เคฎเคค เคซँเคธिเค, เค…เคชเคจी เคœिเคจ्เคฆเค—ी เค•ो เคฆूเคธเคฐोँ เค•े เคนिเคธाเคฌ เคธे เคฎเคค เคšเคฒाเค‡เค, เค”เคฐोँ เค•े เคตिเคšाเคฐोँ เค•े เคถौเคฐ เคฎेँ เค…เคชเคจी เค…เคจ्เคฆเคฐ เค•ी เค†เคตाเคœ เค•ो, เค…เคชเคจे เค‡เคจ्เคŸ्เคฐเคฏूเคถเคจ เค•ो เคฎเคค เคกूเคฌเคจे เคฆीเคœिเค, เคตे เคชเคนเคฒे เคธे เคนी เคœाเคจเคคे เคนैँ เค•ि เคคुเคฎ เคธเคš เคฎेँ เค•्เคฏा เคฌเคจเคจा เคšाเคนเคคे เคนो? เคฌाเค•ी เคธเคฌ เค—ौเคก เคนै।
                                                                                                                             (เคธ्เคŸीเคต เคœॉเคฌ्เคธ)

เคชिเค›เคฒे เค›เคน เคฎाเคน เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคตिเคค्‍เคค เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เค•ी เคช्เคฐเคฎुเค– เค‰เคชเคฒเคฌ्‍เคงिเคฏां



เคชिเค›เคฒे เค›เคน เคฎाเคน เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคตिเคค्‍เคค เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เค•ी เคช्เคฐเคฎुเค– เค‰เคชเคฒเคฌ्‍เคงिเคฏां เค”เคฐ เค•เคฆเคฎ
เคจเคˆ เคธเคฐเค•ाเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เคธเคค्‍เคคा เคธंเคญाเคฒเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคธे เค…เคฌ เคคเค• เคตिเคค्‍เคค เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เคจे เค…เคจेเค• เคช्เคฐเคฎुเค– เคจीเคคिเค—เคค เค•เคฆเคฎ เค‰เค ाเค เคนैं, เค…เคจेเค• เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎों/เคฏोเคœเคจाเค“ं เค•ी เค˜ोเคทเคฃा เค•ी เคนै เค”เคฐ เค•เคˆ เค‰เคชเคฒเคฌ्‍เคงिเคฏां เคนाเคธिเคฒ เค•ी เคนैं, เคœिเคจเค•ा เคฌ्‍เคฏौเคฐा เค•ुเค› เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธे เคนै:-
เค•ाเคฒे เคงเคจ เคชเคฐ เค…ंเค•ुเคถ เคฒเค—ाเคจे เค•े เคฒिเค เค•เคฆเคฎ
· เคฎเคˆ, 2014 เคฎें เคธเคค्‍เคคा เคฎें เค†เคจे เค•े เคฌाเคฆ เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे เคช्เคฐเคฅเคฎ เคช्เคฐเคฎुเค– เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคตिเคถेเคท เคœांเคš เคŸीเคฎ (เคเคธเค†เคˆเคŸी) เค•े เค—เค เคจ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฒिเคฏा เคฅा। เค•เคฐ เคšोเคฐी เคฏा เค…เคตैเคง เค—เคคिเคตिเคงिเคฏों เคธे เคตिเคถाเคฒ เคงเคจเคฐाเคถि เคนाเคธिเคฒ เค•เคฐ เค‰เคธे เคตिเคฆेเคถ เคฎें เคœเคฎा เค•เคฐाเค เคœाเคจे เคชเคฐ เคฎाเคจเคจीเคฏ เค‰เคš्‍เคšเคคเคฎ เคจ्‍เคฏाเคฏाเคฒเคฏ เค•े เคซैเคธเคฒे เคชเคฐ เค…เคฎเคฒ เค•े เคฒिเค เคเคธเค†เคˆเคŸी เค•ा เค—เค เคจ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै।
· เค•เคฐ เคšोเคฐी เค•ी เคฐोเค•เคฅाเคฎ เค•ा เคชुเค–्‍เคคा เค‡ंเคคเคœाเคฎ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคœเคนां เคเค• เค“เคฐ เคฌเค—ैเคฐ เคนเคธ्‍เคคเค•्เคทेเคช เคตाเคฒे เค‰เคชाเคฏों เคชเคฐ เคง्‍เคฏाเคจ เค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा, เคตเคนीं เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ เค•ाเคซी เคฌเคก़ी เคฐเค•เคฎ เคตाเคฒे เคฎाเคฎเคฒों เคฎें เคนเคธ्‍เคคเค•्เคทेเคช เคธे เคœुเคก़े เค‰เคชाเคฏों เคชเคฐ เคตिเคถेเคท เคœोเคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा, เคคाเค•ि เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•े เค…เคชเคฐाเคงिเคฏों เค•े เค–िเคฒाเคซ เคœเคฒ्‍เคฆ เคธे เคœเคฒ्‍เคฆ เคฎुเค•เคฆเคฎा เคšเคฒाเคฏा เคœा เคธเค•े।
· เค•เคฐ เคšोเคฐी เค•ी เคธเคฎเคธ्‍เคฏा เคธे เคจिเคชเคŸเคจे เค•े เคฒिเค เคตैเคถ्‍เคตिเค• เคธ्‍เคคเคฐ เคชเคฐ เค•िเค เคœा เคฐเคนे เคช्เคฐเคฏाเคธों เคธे เคญाเคฐเคค เค•ा เคœुเคก़ाเคต เคธुเคจिเคถ्‍เคšिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा। เค‡เคธเค•े เคคเคนเคค เคเค•เคธเคฎाเคจ เคตैเคถ्‍เคตिเค• เคฎाเคจเค• เคชเคฐ เค…เคฎเคฒ เค•ो เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคคाเค•ि เคชाเคฐเคธ्‍เคชเคฐिเค• เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคธूเคšเคจाเค“ं เค•ा เคธ्‍เคตเคค: เค†เคฆाเคจ-เคช्เคฐเคฆाเคจ เคนो เคธเค•े। เคตिเคฆेเคถी เค•ेंเคฆ्เคฐों เคฎें เค•ाเคฒा เคงเคจ เคฐเค–เคจे เคตाเคฒे เคฒोเค—ों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคธूเคšเคจाเค“ं เค•ा เค†เคฆाเคจ-เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคจा เคญी เค‡เคธเค•ा เคเค• เค…เคนเคฎ เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्‍เคฏ เคนै।
· เคœเคนां เคญी เค†เคตเคถ्‍เคฏเค• เคช्เคฐเคคीเคค เคนुเค†, เคตเคนां เคตिเคงाเคฏी เค•เคฆเคฎ เค‰เค ाเค เค—เค। เค†เคฏเค•เคฐ เค…เคงिเคจिเคฏเคฎ 1961 เค•ी เคงाเคฐा 285เคฌीเค เคฎें เคธंเคถोเคงเคจ เคญी เค‡เคธเคฎें เคถाเคฎिเคฒ เคนै, เคœिเคธเคธे เคธूเคšเคจाเค“ं เค•े เคธ्‍เคตเคค: เค†เคฆाเคจ-เคช्เคฐเคฆाเคจ เคฎें เคธเคนूเคฒिเคฏเคค เคนुเคˆ เคนै। เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคตिเคค्‍เคค (เคธंเค–्‍เคฏा 2) เค…เคงिเคจिเคฏเคฎ, 2014 เคฆेเค–ें।
เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคœเคจ-เคงเคจ เคฏोเคœเคจा (เคชीเคเคฎเคœेเคกीเคตाเคˆ)
· เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे เคเค• เค…เคจ्‍เคฏ เคช्เคฐเคฎुเค– เค•เคฆเคฎ เคฌैंเค• เค–ाเคคे เค–ोเคฒเคจे เค•े เคฒिเค เค›ेเคก़े เค—เค เคตिเคถेเคท เค…เคญिเคฏाเคจ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‰เค ाเคฏा। เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคœเคจ-เคงเคจ เคฏोเคœเคจा (เคชीเคเคฎเคœेเคกीเคตाเคˆ) เคชเคฐ เค…เคฎเคฒ เค•े เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคช्เคฐเคฎुเค– เค‰เคชเคฒเคฌ्‍เคงिเคฏां เคนाเคธिเคฒ เคนुเคˆ เคนैं। เค‡เคธ เคฏोเคœเคจा เค•ो เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคฆ्เคตाเคฐा 28 เค…เค—เคธ्‍เคค, 2014 เค•ो เคฒांเคš เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เคนเคฐ เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•े เคฒिเค เค•เคฎ-เคธे-เค•เคฎ เคเค• เคฌैंเค• เค–ाเคคा เค–ोเคฒเคจे เค•ा เคฒเค•्เคท्‍เคฏ เคฐเค–ा เค—เคฏा เคฅा। เค‡เคธเค•े เคคเคนเคค 26 เคœเคจเคตเคฐी, 2015 เคคเค• 7.5 เค•เคฐोเคก़ เคฌैंเค• เค–ाเคคे เค–ोเคฒे เคœाเคจे เค•ा เค…เคจुเคฎाเคจ เคต्‍เคฏเค•्เคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा।
· เคชीเคเคฎเคœेเคกीเคตाเคˆ เค•े เคฒिเค เคเค• เคธเคฎเคฐ्เคชिเคค เคตेเคฌเคธाเค‡เคŸ เคฒांเคš เค•ी เค—เคˆ เคนै।
· 23 เคฆिเคธंเคฌเคฐ, 2014 เคคเค• เคชीเคเคฎเคœेเคกीเคตाเคˆ เค•े เคคเคนเคค 9.91 เค•เคฐोเคก़ เค–ाเคคे เค–ोเคฒे เคœा เคšुเค•े เคนैं।
· 7.39 เค•เคฐोเคก़ เค–ाเคคों เค•े เคฒिเค เคฐुเคชे เค•ाเคฐ्เคก เคœाเคฐी เค•िเค เค—เค เคนैं।
· 01 เคฆिเคธंเคฌเคฐ, 2014 เคคเค• เคฐाเคœ्‍เคฏों เคœैเคธे เค—ोเคตा, เค•ेเคฐเคฒ, เคค्เคฐिเคชुเคฐा เคเคตं เคฎเคง्‍เคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค”เคฐ เค•ेंเคฆ्เคฐ เคถाเคธिเคค เคช्เคฐเคฆेเคถों เคœैเคธे เคšंเคกीเค—เคข़, เคชुเคกुเคšेเคฐी เค”เคฐ เคฒเค•्เคทเคฆ्เคตीเคช เคจे เคธเคญी เคชเคฐिเคตाเคฐों เค•े เคฒिเค เค•เคฎ-เคธे-เค•เคฎ เคเค• เคฌैंเค• เค–ाเคคा เค–ोเคฒे เคœाเคจे เค•े เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคถเคค-เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคธंเคคृเคช्‍เคคि เคนाเคธिเคฒ เค•เคฐ เคฒी เคนै।
เคตเคฐिเคท्‍เค  เคชेंเคถเคจ เคฌीเคฎा เคฏोเคœเคจा (เคตीเคชीเคฌीเคตाเคˆ)
· เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคตिเคค्‍เคค เคฎंเคค्เคฐी เคถ्เคฐी เค…เคฐुเคฃ เคœेเคŸเคฒी เคจे เคตเคฐिเคท्‍เค  เคชेंเคถเคจ เคฌीเคฎा เคฏोเคœเคจा (เคตीเคชीเคฌीเคตाเคˆ) เคซिเคฐ เคธे เคฒांเคš เค•ी, เคœिเคธเคธे เคธीเคฎिเคค เคธंเคธाเคงเคจों เคตाเคฒे เคธเคฎाเคœ เค•े เค•เคฎเคœोเคฐ เคคเคฌเค•े เค•े เคฒोเค— เคฒाเคญाเคจ्‍เคตिเคค เคนोंเค—े। เค‡เคธเค•े เคคเคนเคค เคฆेเคถ เค•े เคตเคฐिเคท्‍เค  เคจाเค—เคฐिเค•ों เค•ो 500 เคฐुเคชเค เคธे เคฒेเค•เคฐ 5000 เคฐुเคชเค เคคเค• เค•ी เคฎाเคธिเค• เคชेंเคถเคจ เคฎिเคฒेเค—ी।
· 60 เคธाเคฒ เคฏा เค‰เคธเคธे เคœ्‍เคฏाเคฆा เค‰เคฎ्เคฐ เค•े เคจाเค—เคฐिเค•ों เค•े เคนिเคค เคฎें เคธंเคถोเคงिเคค เคฏोเคœเคจा 15 เค…เค—เคธ्‍เคค, 2014 เคธे เคฒेเค•เคฐ 14 เค…เค—เคธ्‍เคค, 2015 เคคเค• เค–ुเคฒी เคฐเคนेเค—ी। เค‡เคธเค•े เคคเคนเคค เค‰เคจ्‍เคนें เคฌเคข़เคคी เค‰เคฎ्เคฐ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคจिเคฏเคฎिเคค เค†เคฏ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคตिเคค्‍เคคीเคฏ เคธुเคฐเค•्เคทा เคธुเคฒเคญ เคนोเค—ी। เคชिเค›เคฒी เคฌाเคฐ เค•ी เคนी เคคเคฐเคน เค‡เคธ เคฏोเคœเคจा เค•ा เคธंเคšाเคฒเคจ เคเคฒเค†เคˆเคธी เค•े เคนाเคฅों เคฎें เคนोเค—ा। เค‡เคธ เคฏोเคœเคจा เคธे เคฒोเค—ों เค•े เคœुเคก़เคจे เค•ी เคฌเคฆौเคฒเคค 10,000 เค•เคฐोเคก़ เคฐुเคชเค เคธे เคญी เคœ्‍เคฏाเคฆा เค•ी เคงเคจเคฐाเคถि เคนाเคธिเคฒ เคนोเค—ी। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคฏเคน เคฆेเคถ เค•े เคตिเค•ाเคธ เคฎें เคธंเคธाเคงเคจ เคœुเคŸाเคจे เค•ा เคเค• เคช्เคฐเคฎुเค– เคธ्เคฐोเคค เคฌเคจ เคธเค•เคคी เคนै। เคตเคฐ्เคท 2014-15 เค•े เคฆौเคฐाเคจ เค‡เคธ เคฏोเคœเคจा เค•े เคฆाเคฏเคฐे เคฎें เคคเค•เคฐीเคฌเคจ 5 เคฒाเค– เคตเคฐिเคท्‍เค  เคจाเค—เคฐिเค•ों เค•े เค†เคจे เค•ी เคธंเคญाเคตเคจा เคนै।
เคช्เคฐเคค्‍เคฏเค•्เคท เคฒाเคญ เคนเคธ्‍เคคांเคคเคฐเคฃ (เคกीเคฌीเคŸी)
· เคกीเคฌीเคŸी เค•ा เคฎुเค–्‍เคฏ เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्‍เคฏ เคจเค•เคฆी เค…เคฅเคตा เคฒाเคญ เค•ो เคธीเคงे เคฒाเคญाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•े เคฌैंเค• เค–ाเคคे เคฎें เคนเคธ्‍เคคांเคคเคฐिเคค เค•เคฐเคจा เคนै। เค–ाเคธ เคคौเคฐ เคธे เค†เคงाเคฐ เคจंเคฌเคฐ เคธे เคœुเคก़े เค–ाเคคे เค‡เคธ เคชเคนเคฒ เค•े เคฆाเคฏเคฐे เคฎें เค†เคंเค—े। เค‡เคธ เค•เคฆเคฎ เคธे เค…เคจेเค• เคฎเคง्‍เคฏเคธ्‍เคฅ เคฌाเคนเคฐ เคนो เคœाเคंเค—े, เคœिเคธเคธे เคธเคฎเคฏ เคชเคฐ เคญुเค—เคคाเคจ เค•เคฐเคจे เคฎें เคญी เคฎเคฆเคฆ เคฎिเคฒेเค—ी। เค•ेเคตเคฒ เคฒเค•्เคทिเคค เคฒाเคญाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เคนी เคฒाเคญ เคฆेเคจा, เคซเคฐ्เคœी เคฒाเคญाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เคนเคŸाเคจा, เคฆोเคนเคฐाเคต เค•ो เคŸाเคฒเคจा เค”เคฐ เคฒाเคญ เคตिเคคเคฐเคฃ เคช्เคฐเคฃाเคฒी เค•ो เคœ्‍เคฏाเคฆा เค•ाเคฐเค—เคฐ เคฌเคจाเคจा เคญी เค‡เคธเค•े เค…เคจ्‍เคฏ เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्‍เคฏ เคนैं।
· เคธเคฐเค•ाเคฐी เคตिเคคเคฐเคฃ เคช्เคฐเคฃाเคฒिเคฏों เคฎें เคชाเคฐเคฆเคฐ्เคถिเคคा เคคเคฅा เคœเคตाเคฌเคฆेเคนी เคธुเคจिเคถ्‍เคšिเคค เค•เคฐเคจा เค”เคฐ เคฒाเคญाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เคธเคถเค•्‍เคค เคฌเคจाเคจा เคญी เค‡เคธ เคชเคนเคฒ เค•े เค…เคจ्‍เคฏ เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्‍เคฏ เคนैं।
เคตเคธ्‍เคคु เคเคตं เคธेเคตा เค•เคฐ
· เคฆेเคถ เคฎें เคตเคธ्‍เคคु เคเคตं เคธेเคตा เค•เคฐ (เคœीเคเคธเคŸी) เค•ो เคฒाเค—ू เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฒोเค•เคธเคญा เคฎें เคธंเคตिเคงाเคจ เคธंเคถोเคงเคจ เคตिเคงेเคฏเค• เคชेเคถ เค•िเคฏा เค—เคฏा।
· เคธंเคตिเคงाเคจ เคฎें เคช्เคฐเคธ्‍เคคाเคตिเคค เคธंเคถोเคงเคจों เคธे เคธंเคธเคฆ เค”เคฐ เคฐाเคœ्‍เคฏ เคตिเคงाเคจ เคธเคญाเค“ं เคฆोเคจों เค•ो เคธเคฎाเคจ เคธौเคฆे เค•े เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคตเคธ्‍เคคुเค“ं เคเคตं เคธेเคตाเค“ं เค•ी เค†เคชूเคฐ्เคคि เคชเคฐ เคœीเคเคธเคŸी เคฒाเค—ू เค•เคฐเคจे เค•े เคตाเคธ्‍เคคे เค•ाเคจूเคจ เคฌเคจाเคจे เค•ा เค…เคงिเค•ाเคฐ เคฎिเคฒ เคœाเคเค—ा।
· เคœीเคเคธเคŸी เคฆेเคถ เคฎें เค…เคช्เคฐเคค्‍เคฏเค•्เคท เค•เคฐ เคต्‍เคฏเคตเคธ्‍เคฅा เค•ो เค†เคธाเคจ เคฌเคจा เคฆेเค—ा। เคœीเคเคธเคŸी เคธे เค•เคฐ เค•ा เคฆाเคฏเคฐा เคฌเคข़ेเค—ा เค”เคฐ เคฎเคœเคฌूเคค เค†เคˆเคŸी เคขांเคšे เค•ी เคฌเคฆौเคฒเคค เคฌेเคนเคคเคฐ เค•เคฐ เค…เคจुเคชाเคฒเคจ เคธंเคญเคต เคนोเค—ा। เคฎूเคฒ्‍เคฏ เคตเคฐ्เคฆ्เคงเคจ เค•े เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคเค• เคฐाเคœ्‍เคฏ เคธे เคฆूเคธเคฐे เคฐाเคœ्‍เคฏ เค•ो เค‡เคจเคชुเคŸ เคŸैเค•्‍เคธ เค•्เคฐेเคกिเคŸ เค•े เคจिเคฐ्เคฌाเคง เคนเคธ्‍เคคांเคคเคฐเคฃ เค•ी เคธुเคตिเคงा เค•ाเคฐोเคฌाเคฐिเคฏों เค•ो เค•เคฐ เค…เคจुเคชाเคฒเคจ เค•े เคฒिเค เคช्เคฐेเคฐिเคค เค•เคฐेเค—ी। เค…เคค: เคฏเคน เค‰เคฎ्‍เคฎीเคฆ เค•ी เคœा เคฐเคนी เคนै เค•ि เคœीเคเคธเคŸी เค•ो เคฒाเค—ू เค•เคฐเคจे เคธे เคธाเคा เค”เคฐ เคจिเคฐ्เคฌाเคง เคญाเคฐเคคीเคฏ เคฌाเคœाเคฐ เค‰เคญเคฐ เค•เคฐ เคธाเคฎเคจे เค†เคเค—ा, เคœो เค†เคฐ्เคฅिเค• เคตिเค•ाเคธ เคฎें เค…เคนเคฎ เคฏोเค—เคฆाเคจ เคฆेเค—ा।
เค‡เคธ เคตिเคงेเคฏเค• เค•ी เคช्เคฐเคฎुเค– เคตिเคถेเคทเคคाเคं เคจिเคฎ्‍เคจเคฒिเค–िเคค เคนैं:-
· เคเค• เคจเคˆ เคงाเคฐा 246เค เค•ा เคช्เคฐเคธ्‍เคคाเคต เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เคœो เคœीเคเคธเคŸी เคชเคฐ เค•ाเคจूเคจ เคฌเคจाเคจे เค•े เคฒिเค เค•ेंเคฆ्เคฐ เคเคตं เคฐाเคœ्‍เคฏों เคฆोเคจों เค•ो เคนी เคธเคฎाเคจ เค…เคงिเค•ाเคฐ เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐेเค—ी।
· เคœीเคเคธเคŸी เค•ाเค‰ंเคธिเคฒ เคฌเคจाเคจे เค•े เคฒिเค เคเค• เคจเคˆ เคงाเคฐा 279เค เค•ा เคช्เคฐเคธ्‍เคคाเคต เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै, เคœो เค•ेंเคฆ्เคฐ เคเคตं เคฐाเคœ्‍เคฏों เค•ा เคเค• เคธंเคฏुเค•्‍เคค เคซोเคฐเคฎ เคนोเค—ा। เคฏเคน เคซोเคฐเคฎ เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคตिเคค्‍เคค เคฎंเคค्เคฐी เค•ी เค…เคง्‍เคฏเค•्เคทเคคा เคฎें เค•ाเคฎ เค•เคฐेเค—ा। เคนเคฐ เคฐाเคœ्‍เคฏ เคเคตं เค•ेंเคฆ्เคฐ เคถाเคธिเคค เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•े เคช्เคฐเคญाเคฐी เคตिเคค्‍เคค/เค•เคฐाเคงाเคจ เคฎंเคค्เคฐी เค…เคฅเคตा เค‰เคจเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฎเคจोเคจीเคค เคฎंเคค्เคฐी เค‡เคธเค•े เคธเคฆเคธ्‍เคฏ เคนोंเค—े। เคฏเคน เคชเคฐिเคทเคฆ เค•เคฐ เคฆเคฐों, เคฐिเคฏाเคฏเคคों, เคตिเคตाเคฆ เคจिเคชเคŸाเคจ เค•ी เคฐूเคช-เคฐेเค–ा เคœैเคธे เคช्เคฐเคฎुเค– เคฎुเคฆ्เคฆों เคชเคฐ เค•ेंเคฆ्เคฐ เคเคตं เคฐाเคœ्‍เคฏों เค•े เคธाเคฎเคจे เคธिเคซाเคฐिเคถें เคชेเคถ เค•เคฐेเค—ी।
· เคธंเคตिเคงाเคจ เค•े เคคเคนเคค ‘เคตिเคถेเคท เคฎเคนเคค्‍เคต เคตाเคฒी เค˜ोเคทिเคค เคตเคธ्‍เคคुเค“ं’ เค•ी เค…เคตเคงाเคฐเคฃा เค•ो เคธเคฎाเคช्‍เคค เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคธ्‍เคคाเคต เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै।
· เค•ेंเคฆ्เคฐ เคœीเคเคธเคŸी เคชเคฐ เค…เคฎเคฒ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฐाเคœ्‍เคฏों เค•ो เคนोเคจे เคตाเคฒे เคฐाเคœเคธ्‍เคต เคจुเค•เคธाเคจ เค•ी เคญเคฐเคชाเคˆ 5 เคธाเคฒ เคคเค• เค•เคฐेเค—ा। เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคธंเคถोเคงเคจ เคตिเคงेเคฏเค• เคฎें เคช्เคฐाเคตเคงाเคจ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै (เคฎुเค†เคตเคœा เคฐाเคถि เค†เค—े เคšเคฒเค•เคฐ เค˜เคŸเคคी เคœाเคเค—ी, เคช्เคฐเคฅเคฎ เคคीเคจ เคตเคฐ्เคทों เคคเค• 100 เคซीเคธเคฆी, เคšौเคฅे เคธाเคฒ เคฎें 75 เคซीเคธเคฆी เค”เคฐ เคชांเคšเคตें เคธाเคฒ เคฎें 50 เคซीเคธเคฆी เคญเคฐเคชाเคˆ เค•ी เคœाเคเค—ी)।
เค•िเคธाเคจ เคตिเค•ाเคธ เคชเคค्เคฐ
· เคตเคฐ्เคท 2014-15 เค•े เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคฌเคœเคŸ เค•े เคฎเคฆ्เคฆेเคจเคœเคฐ เคตिเคค्‍เคค เคฎंเคค्เคฐी เคจे 18 เคจเคตंเคฌเคฐ, 2014 เค•ो เค•िเคธाเคจ เคตिเค•ाเคธ เคชเคค्เคฐ (เค•ेเคตीเคชी) เค•ो เคซिเคฐ เคธे เคฒांเคš เค•िเคฏा, เคคाเค•ि เค…เคฒ्‍เคช เคฌเคšเคค เคฏोเคœเคจाเค“ं เคฎें เคฒोเค—ों เค•ा เคจिเคตेเคถ เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เค•िเคฏा เคœा เคธเค•े।
· เค•ेเคตीเคชी เค•ो เคซिเคฐ เคธे เคฒांเคš เค•เคฐเคจे เคธे เคจ เค•ेเคตเคฒ เค›ोเคŸे เคจिเคตेเคถเค•ों เค•ो เคธुเคฐเค•्เคทिเคค เคจिเคตेเคถ เคตिเค•เคฒ्‍เคช เคฎिเคฒ เค—เคฏा เคนै, เคฌเคฒ्‍เค•ि เคฆेเคถ เคฎें เคฌเคšเคค เคฆเคฐ เค•ो เคฌเคข़ाเคจे เคฎें เคญी เค‡เคธเคธे เคฎเคฆเคฆ เคฎिเคฒेเค—ी। เคฏเคน เคธ्‍เค•ीเคฎ เค›ोเคŸे เคจिเคตेเคถเค•ों เค•ो เคงोเค–ाเคงเคก़ी เคตाเคฒी เคฏोเคœเคจाเค“ं เคธे เคฌเคšाเคเค—ी।
· เค•िเคธाเคจ เคตिเค•ाเคธ เคชเคค्เคฐ เคฎें เคชเคฐिเคชเค•्‍เคตเคคा เค…เคตเคงि 8 เคธाเคฒ 4 เคฎเคนीเคจे เคนै, เคœिเคธเคธे เค•ेंเคฆ्เคฐ เค•ो เค‡เคธ เคฏोเคœเคจा เค•े เคคเคนเคค เค•ाเคซी เคฒंเคฌे เคธเคฎเคฏ เค•े เคฒिเค เคธंเค—्เคฐเคน เคนाเคธिเคฒ เคนोเค—ा। เค‡เคธเค•ा เค‡เคธ्‍เคคेเคฎाเคฒ เค•ेंเคฆ्เคฐ เคเคตं เคฐाเคœ्‍เคฏ เคธเคฐเค•ाเคฐों เค•ी เคตिเค•ाเคธ เคฏोเคœเคจाเค“ं เค•े เคตिเคค्‍เคค เคชोเคทเคฃ เคฎें เคนोเค—ा।
· เค•ेเคตीเคชी เคจिเคตेเคถเค•ों เค•ो 1000, 5000, 10000 เค”เคฐ 50000 เคฐुเคชเค เค•े เคฎूเคฒ्‍เคฏ เคตเคฐ्เค—ों เคฎें เค‰เคชเคฒเคฌ्‍เคง เคนोเค—ा। เค‡เคธเคฎें เคจिเคตेเคถ เค•ी เค•ोเคˆ เคŠเคชเคฐी เคธीเคฎा เคจเคนीं เคนै।
· เค•ेเคตीเคชी เค•ो เค—िเคฐเคตी เคฐเค–เค•เคฐ เคฌैंเค•ों เคธे เค•เคฐ्เคœ เคญी เคฒिเคฏा เคœा เคธเค•ेเค—ा।

เคชूंเคœीเค—เคค เคธाเคฎाเคจ เคเคตं เค‘เคŸोเคฎोเคฌाเค‡เคฒ เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ो เคฌเคข़ाเคตा
· เคชूंเคœीเค—เคค เคธाเคฎाเคจ เคเคตं เค‘เคŸोเคฎोเคฌाเค‡เคฒ เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ो เคฌเคข़ाเคตा เคฆेเคจे เค•े เคฒिเค เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे 31 เคฆिเคธंเคฌเคฐ, 2014 เคคเค• เคถुเคฒ्‍เค• เคฐिเคฏाเคฏเคค เคฆेเคจे เค•ा เคซैเคธเคฒा เค•िเคฏा เคนै। เคฏเคน เค‰เคฎ्‍เคฎीเคฆ เค•ी เค—เคˆ เค•ि เค‡เคจ เคฐिเคฏाเคฏเคคों เค•ा เคฒाเคญ เค‰เคชเคญोเค•्‍เคคाเค“ं เค•ो เคฆिเคฏा เคœाเคเค—ा। เค‡เคจ เคฐिเคฏाเคฏเคคों เค•े เคฆाเคฏเคฐे เคฎें เคจिเคฎ्‍เคจเคฒिเค–िเคค เคตाเคนเคจ เค†เค เคนैं:-
·
· เค›ोเคŸी เค•ाเคฐों, เคฌाเค‡เค•, เคธ्‍เค•ूเคŸเคฐों, เคคिเคชเคนिเคฏा เคตाเคนเคจों เค”เคฐ เคตाเคฃเคœ्‍เคฏिเค• เคตाเคนเคจों เคชเคฐ เคถुเคฒ्เค• เค•ो 12 เคซीเคธเคฆी เคธे เค˜เคŸाเค•เคฐ 8 เคซीเคธเคฆी เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै।
· เคฎเคोเคฒी เค•ाเคฐों เคชเคฐ เคถुเคฒ्‍เค• เค•ो 24 เคซीเคธเคฆी เคธे เค•เคฎ เค•เคฐเค•े 20 เคซीเคธเคฆी เคชเคฐ เคฒा เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै।
· เคฌเคก़ी เค•ाเคฐों เคชเคฐ เคถुเคฒ्‍เค• เค•ो 27 เคซीเคธเคฆी เคธे เค˜เคŸाเค•เคฐ 24 เคซीเคธเคฆी เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै।
· เคเคธเคฏूเคตी เคชเคฐ เคถुเคฒ्เค• เค•ो 30 เคซीเคธเคฆी เคธे เค•เคฎ เค•เคฐเค•े 24 เคซीเคธเคฆी เคชเคฐ เคฒा เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै।

เคต्เคฏเคฏ เคธंเคฌंเคงी เคธुเคงाเคฐ
· เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคตिเคค्เคค เคฎंเคค्เคฐी เคจे เคœुเคฒाเคˆ, 2014 เคฎें เคชेเคถ เค…เคชเคจे เคฌเคœเคŸ เคญाเคทเคฃ เค•े เคฆौเคฐाเคจ ‘เคต्เคฏเคฏ เคช्เคฐเคฌंเคงเคจ เค†เคฏोเค—’ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•เคฐเคจे เค•ी เคญी เค˜ोเคทเคฃा เค•ी เคฅी, เคœो เคธเคฐเค•ाเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เคช्เคฐเคธ्เคคाเคตिเคค เคต्เคฏเคฏ เคธंเคฌंเคงी เคธुเคงाเคฐों เค•े เคตिเคญि‍เคจ्เคจ เคชเคนเคฒुเค“ं เคชเคฐ เค—ौเคฐ เค•เคฐेเค—ा। เค‡เคธे เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–เคคे เคนुเค เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे เค†เคฐเคฌीเค†เคˆ เค•े เคชूเคฐ्เคต เค—เคตเคฐ्เคจเคฐ เคถ्เคฐी เคฌिเคฎเคฒ เคœाเคฒाเคจ เค•ी เค…เคง्เคฏเค•्เคทเคคा เคฎें เคต्เคฏเคฏ เคช्เคฐเคฌंเคงเคจ เค†เคฏोเค— เค•ा เค—เค เคจ เค•िเคฏा เคนै। เค†เคฏोเค— เค…เคจ्เคฏ เคฌाเคคों เค•े เค…เคฒाเคตा เคธเคฐเค•ाเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เคฆी เคœाเคจे เคตाเคฒी เคธเคฌ्เคธि‍เคกी เค•ो เคคเคฐ्เค•เคธเคฎ्เคฎเคค เคฌเคจाเคจे เคชเคฐ เคญी เค—ौเคฐ เค•เคฐेเค—ा เคœिเคจเคฎें เค–ाเคฆ्เคฏ เคธเคฌ्เคธि‍เคกी, เค•ेเคฐोเคธीเคจ, เคเคฒเคชीเคœी, เค‰เคฐ्เคตเคฐเค• เคธเคฌ्เคธि‍เคกी เค‡เคค्เคฏाเคฆि เคถाเคฎिเคฒ เคนैं। เค†เคฏोเค— เคšाเคฒू เคตिเคค्เคค เคตเคฐ्เคท เคฎें เคนी เค…เคชเคจी เค…ंเคคเคฐिเคฎ เคฐिเคชोเคฐ्เคŸ เคชेเคถ เค•เคฐ เคฆेเค—ा।
เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे เคตिเคค्เคคीเคฏ เคฎोเคฐ्เคšे เคชเคฐ เคธเคฎเคเคฆाเคฐी เคฆिเค–ाเคจे เคเคตं เค…เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•े เคฒिเค เคฎिเคคเคต्เคฏเคฏिเคคा เค•े เค…เคจेเค• เค‰เคชाเคฏों เค•ी เค˜ोเคทเคฃा เค•ी :
· เคนเคฐ เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เคเคตं เคตिเคญाเค— เค•ो เค—ैเคฐ-เคฏोเคœเคจा เค–เคฐ्เคš เคฎें 10 เคซीเคธเคฆी เค•ी เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เค•เคŸौเคคी เค•เคฐเคจी เคนै।
· เคธเคฎ्เคฎेเคฒเคจों/เคธेเคฎिเคจाเคฐों/เค•ाเคฐ्เคฏเคถाเคฒाเค“ं เค•े เค†เคฏोเคœเคจ เคฎें เคฎिเคคเคต्เคฏเคฏिเคคा เค•ा เค…เคงि‍เค•เคคเคฎ เค–्เคฏाเคฒ เคฐเค–ा เคœाเคจा เคนै।
· เคตाเคนเคจों เค•ी เค–เคฐीเคฆाเคฐी เคชเคฐ เคช्เคฐเคคिเคฌंเคง।
· เคธเคญी เคคเคฐเคน เค•ी เคนเคตाเคˆ เคฏाเคค्เคฐाเค“ं เคฎें เค…เคชเคจी เคจिเคฐ्เคฆिเคท्เคŸ เคถ्เคฐेเคฃी เค•े เคฒिเค เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ เค•िเคฐाเคฏे เคตाเคฒे เคŸिเค•เคŸ เค•ो เคนी เค–เคฐीเคฆเคจा เคนोเค—ा।

เค…เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคเคตं เคตिเค•ाเคธ
· เคตिเคญि‍เคจ्เคจ เคธुเคงाเคฐों เค•ो เคฒाเค—ू เค•เคฐเคจे เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคตिเคค्เคค เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เคฆ्เคตाเคฐा เคตिเคถ्เคตाเคธ เคฌเคข़ाเคจे เค•े เคฒिเค เค•िเค เค—เค เค…เคจेเค• เค‰เคชाเคฏों เคธे เคธीเคชीเค†เคˆ เค†เคงाเคฐिเคค เคฎเคนंเค—ाเคˆ เคฆเคฐ เคธिเคคंเคฌเคฐ, 2014 เคฎें เค˜เคŸเค•เคฐ 5.2 เคซीเคธเคฆी เค•े เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เค† เค—เคˆ। เค†เคˆเค†เคˆเคชी เคญी เคธुเคงเคฐ เค•เคฐ เคธिเคคंเคฌเคฐ, 2014 เคฎें 2.5 เคซीเคธเคฆी เค•ी เคตृเคฆ्เคงि เคฆเคฐ เคนाเคธिเคฒ เค•เคฐเคจे เคฎें เค•ाเคฎเคฏाเคฌ เคฐเคนा।
· เคญाเคฐเคคीเคฏ เค…เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•े เค—เคคि เคชเค•เคก़เคจे เค•ी เค†เคถा เคนै। เคšाเคฒू เคตिเคค्เคค เคตเคฐ्เคท เคฎें เคœीเคกीเคชी เคตृเคฆ्เคงि เคฆเคฐ 5.7 เคซीเคธเคฆी เคธे เคฒेเค•เคฐ 5.9 เคซीเคธเคฆी เคคเค• เค•ी เคฐेंเคœ เคฎें เคฐเคนเคจे เค•ा เค…เคจुเคฎाเคจ เคนै।
· เค…เคช्เคฐैเคฒ-เคœुเคฒाเคˆ 2014 เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคญाเคฐเคค เคฎें เคเคซเคกीเค†เคˆ เค•ा เค•ुเคฒ เคช्เคฐเคตाเคน 14.6 เค…เคฐเคฌ เคกॉเคฒเคฐ เค•ा เคฐเคนा, เคœเคฌเค•ि เค ीเค• เคเค• เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे เคฏเคน เค†ंเค•เคก़ा 11.7 เค…เคฐเคฌ เคกॉเคฒเคฐ เคฅा।
· เคšाเคฒू เค–ाเคคा เค˜ाเคŸे เคฎें เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เค•เคฎी เคฆेเค–เคจे เค•ो เคฎिเคฒी เคนै।
· เคกเคฌ्เคฒ्เคฏूเคชीเค†เคˆ เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ 2009 เค•े เคฌाเคฆ เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคนै, เคœเคฌเค•ि เคธीเคชीเค†เคˆ 8 เคซीเคธเคฆी เคธे เค•เคฎ เคนै।
เค•เคฐ เคธंเค—्เคฐเคน เค”เคฐ เค•เคฐ เคฐाเคนเคค
· เค…เคช्เคฐเคค्เคฏเค•्เคท เค•เคฐ เคฐाเคœเคธ्เคต เค•ा เคธंเค—्เคฐเคน (เค…เคจंเคคिเคฎ) เค…เคช्เคฐैเคฒ-เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ 2014 เคฎें 5.6 เคซीเคธเคฆी เคฌเคข़เค•เคฐ 2,85,126 เค•เคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏे เค•े เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคชเคนुंเคš เค—เคฏा। เคฏเคน เคตเคฐ्เคท 2014-15 เค•े เคฌเคœเคŸ เค…เคจुเคฎाเคจ เคฎें เคคเคฏ เคฒเค•्เคท्เคฏ เค•ा 45.7 เคซीเคธเคฆी เคนै।
· เค˜เคฐेเคฒू เคตिเคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ो เคฌเคข़ाเคตा เคฆेเคจे เค•े เค‰เคชाเคฏ : เคธीเคฎा เคเคตं เค‰เคค्เคชाเคฆ เคถुเคฒ्เค• เค•े เคขांเคšे เคฎें เค…เคจेเค• เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•िเค เค—เค เคนैं। เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा เค‡เคจ्เคตเคฐ्เคŸेเคก เคก्เคฏूเคŸी เค•े เคขांเคšे เคฎें เคธुเคงाเคฐ เคญी เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เคคाเค•ि เค˜เคฐेเคฒू เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคตिเคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•ो เคฌเคข़ाเคตा เคฎिเคฒ เคธเค•े, เคจเคฏा เคจिเคตेเคถ เค†เค•เคฐ्เคทि‍เคค เคนो เคธเค•े เค”เคฐ เค†เคˆเคŸी, เค‡เคฒेเค•्เคŸ्เคฐॉเคจिเค•्เคธ เคคเคฅा เค‡เคธ्เคชाเคค เคœैเคธे เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคฎूเคฒ्เคฏ เคตเคฐ्เคฆ्เคงเคจ เคนो เคธเค•े।
· เคธ्เคตเคš्เค› เคŠเคฐ्เคœा เคชเคนเคฒ เค•े เคคเคนเคค เค•ोเคฏเคฒा, เคฒिเค—्เคจाเค‡เคŸ เค”เคฐ เคจเคฐเคฎ เค•ोเคฏเคฒे เคชเคฐ เคฒเค—ाเค เค—เค เคธ्เคตเคš्เค› เคŠเคฐ्เคœा เค…เคงि‍เคญाเคฐ เค•ो เคช्เคฐเคคि เคŸเคจ 50 เคฐुเคชเคฏे เคธे เคฌเคข़ाเค•เคฐ 100 เคฐुเคชเคฏे เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै, เคคाเค•ि เคธ्เคตเคš्เค› เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เคเคตं เคŠเคฐ्เคœा เค•े เคฒिเค เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธ्เคตเคš्เค› เคŠเคฐ्เคœा เค•ोเคท เค•ो เคซि‍เคฐ เคธे เคญเคฐा เคœा เคธเค•े।
· เคช्เคฐเคค्เคฏเค•्เคท เค•เคฐ เคธंเค—्เคฐเคน เคฎें เคญी เคฌเคข़ोเคคเคฐी เคฆเคฐ्เคœ เค•ी เค—เคˆ เคนै। เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे 1 เค…เคช्เคฐैเคฒ เคธे เคฒेเค•เคฐ 20 เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ 2014 เคคเค• 2,96,802 เค•เคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏे เค•े เคช्เคฐเคค्เคฏเค•्เคท เค•เคฐों เค•ा เคถुเคฆ्เคง เคธंเค—्เคฐเคน เค•िเคฏा เคนै। เคšाเคฒू เคตिเคค्เคค เคตเคฐ्เคท เค•े เคฒिเค เคฒเค•्เคท्เคฏ 7,36,221 เค•เคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏे เคคเคฏ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै, เคœिเคธे เคชाเคจे เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค†เคถ्เคตเคธ्เคค เคจเคœเคฐ เค† เคฐเคนी เคนै।
· เคตเคฐ्เคท 2014-15 เค•ा เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคฌเคœเคŸ เคชेเคถ เค•เคฐเคจे เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคตिเคค्เคค เคฎंเคค्เคฐी เคจे เคต्เคฏเค•्เคคि‍เค—เคค เค†เคฏเค•เคฐ เค›ूเคŸ เคธीเคฎा เคฎें 50,000 เคฐुเคชเคฏे เค•ी เคตृเคฆ्เคงि เค•เคฐเคจे เค•ी เค˜ोเคทเคฃा เค•ी। เค‡เคธเค•ा เคฎเคคเคฒเคฌ เคฏเคน เคนुเค† เค•ि 60 เคธाเคฒ เคธे เค•เคฎ เค‰เคฎ्เคฐ เค•े เคต्เคฏเค•्เคคि‍เค—เคค เค•เคฐเคฆाเคคाเค“ं เค•े เคฒिเค เค†เคฏเค•เคฐ เค›ूเคŸ เคธीเคฎा 2 เคฒाเค– เคฐुเคชเคฏे เคธे เคฌเคข़ाเค•เคฐ 2.5 เคฒाเค– เคฐुเคชเคฏे เค•เคฐ เคฆी เค—เคˆ। เคตเคนीं, เคตเคฐिเคท्เค  เคจाเค—เคฐिเค•ों เค•े เคฒिเค เค†เคฏเค•เคฐ เค›ूเคŸ เคธीเคฎा เค•ो 2.5 เคฒाเค– เคฐुเคชเคฏे เคธे เคฌเคข़ाเค•เคฐ 3 เคฒाเค– เคฐुเคชเคฏे เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै।
· เค†เคฏเค•เคฐ เค…เคงि‍เคจिเคฏเคฎ เค•ी เคงाเคฐा 80เคธी เค•े เคคเคนเคค เคจिเคตेเคถ เคธीเคฎा เค•ो เคญी 1 เคฒाเค– เคฐुเคชเคฏे เคธे เคฌเคข़ाเค•เคฐ 1.5 เคฒाเค– เคฐुเคชเคฏे เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธी เคคเคฐเคน เค–ुเคฆ เค•े เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เคตाเคฒे เค˜เคฐ เค•े เคตाเคธ्เคคे เคฒिเค เค—เค เค•เคฐ्เคœ เค•े เคฌ्เคฏाเคœ เคชเคฐ เค›ूเคŸ เคธीเคฎा เค•ो 1.5 เคฒाเค– เคฐुเคชเคฏे เคธे เคฌเคข़ाเค•เคฐ 2 เคฒाเค– เคฐुเคชเคฏे เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै।
· เค›ोเคŸे เค‰เคฆ्เคฏเคฎिเคฏों เค•ो เคช्เคฐोเคค्เคธाเคนिเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค 15 เคซीเคธเคฆी เค•ी เคฆเคฐ เคธे เคจिเคตेเคถ เคญเคค्เคคा เค‰เคธ เคตिเคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•ंเคชเคจी เค•ो เคฆिเคฏा เคœाเคเค—ा เคœो เค•िเคธी เคธाเคฒ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคจเค เคธंเคฏंเคค्เคฐ เคเคตं เคฎเคถीเคจเคฐी เคฎें 25 เค•เคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏे เคธे เคญी เคœ्เคฏाเคฆा เค•ा เคจिเคตेเคถ เค•เคฐेเค—ी।
· เค…เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคฎें เคฌเคšเคค เคฆเคฐ เคฌเคข़ाเคจे เค•े เคฒिเค เคชเคฌ्เคฒि‍เค• เคช्เคฐॉเคตिเคกेंเคŸ เคซंเคก เค•े เคคเคนเคค เคจिเคตेเคถ เคธीเคฎा 1 เคฒाเค– เคฐुเคชเคฏे เคธे เคฌเคข़ाเค•เคฐ 1.5 เคฒाเค– เคฐुเคชเคฏे เค•เคฐ เคฆी เค—เคˆ เคนै।
เคฌाเคฒिเค•ाเค“ं เค•े เคฒिเค เคฏोเคœเคจा เค”เคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฏा เคซंเคก
· เคฌाเคฒिเค•ाเค“ं เคเคตं เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ी เค—เคฐिเคฎा เค”เคฐ เคธुเคฐเค•्เคทा เคธुเคจिเคถ्เคšि‍เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคจिเคฐ्เคญเคฏा เคซंเคก เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค†เคฐ्เคฅि‍เค• เคฎाเคฎเคฒों เค•े เคตिเคญाเค— (เคกीเคˆเค) เค•े เคธाเคฐ्เคตเคœเคจिเค• เค–ाเคคे เคฎें เค•ॉเคฐ्เคชเคธ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฏเคน เคซंเคก เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธ เค•ोเคท เคฎें 2000 เค•เคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏे เคกाเคฒे เค—เค เคนैं। เคœเคฌ เคญी เค•िเคธी เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เคฏा เคตिเคญाเค— เค•ी เคเคธी เคฏोเคœเคจा เค•ो เคฎंเคœूเคฐी เคฆी เคœाเคคी เคนै เคœिเคธเค•ा เคตिเคค्เคค เคชोเคทเคฃ เคจिเคฐ्เคญเคฏा เคซंเคก เคธे เคนोเคจा เคคเคฏ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เคคो เค‰เคธ เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เคฏा เคตिเคญाเค— เค•ो เคธเคฎुเคšिเคค เค†เคตंเคŸเคจ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เคกीเคˆเค เค•े เค•ॉเคฐ्เคชเคธ เคฎें เค‰เคคเคจी เคนी เคฐाเคถि เค•เคฎ เค•เคฐ เคฆी เคœाเคคी เคนै। เคจिเคฐ्เคญเคฏा เคซंเคก เคธे เค†เคตंเคŸเคจ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–ि‍เคค เคฏोเคœเคจाเค“ं เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै :
· เคธाเคฐ्เคตเคœเคจिเค• เคธเคก़เค• เคชเคฐिเคตเคนเคจ เคฎें เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ी เคธुเคฐเค•्เคทा เคชเคฐ เคฏोเคœเคจा, เคœिเคธเค•ा เคธंเคšाเคฒเคจ เคธเคก़เค• เคชเคฐिเคตเคนเคจ เคเคตं เคฐाเคœเคฎाเคฐ्เค— เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เค•े เคนाเคฅों เคฎें เคนै - 50 เค•เคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏे เค•ा เค†เคตंเคŸเคจ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै।
· เคตिเคถेเคทเค•เคฐ เคฌाเคฒिเค•ाเค“ं เค•े เคฒिเค เคเค• เคฏोเคœเคจा เค…เคงि‍เคธूเคšिเคค เค•ी เค—เคˆ เคนै। เค‡เคธ เคฏोเคœเคจा เค•े เคคเคนเคค เคฌाเคฒिเค•ाเค“ं เค•ी เคถि‍เค•्เคทा เคเคตं เคตिเคตाเคน เค•े เคธเคฎเคฏ เคงเคจเคฐाเคถि‍ เคฆी เคœाเคเค—ी।
เคฌเค—ैเคฐ เคฆाเคตों เคตाเคฒी เคฐाเคถि‍ เคชเคฐ เค—ौเคฐ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคธเคฎिเคคि
· เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคตिเคค्เคค เคฎंเคค्เคฐी เคจे เค†เคฐเคฌीเค†เคˆ เค•े เคกिเคช्เคŸी เค—เคตเคฐ्เคจเคฐ เค•ी เค…เคง्เคฏเค•्เคทเคคा เคฎें เคเค• เคธเคฎिเคคि เค•े เค—เค เคจ เค•ो เคฎंเคœूเคฐी เคฆी เคนै। เคฏเคน เคธเคฎिเคคि เคชीเคชीเคเคซ, เคกाเค•เค˜เคฐ, เคฌเคšเคค เคฏोเคœเคจाเค“ं เค‡เคค्เคฏाเคฆि เคฎें เคฌเค—ैเคฐ เคฆाเคตों เค•े เคชเคก़ी เคฐाเคถि‍ เคชเคฐ เค—ौเคฐ เค•เคฐेเค—ी เค”เคฐ เคฏเคน เคธुเคाเคต เคฆेเค—ी เค•ि เค‡เคธ เคฐเค•เคฎ เค•ा เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เค•िเคธ เคคเคฐเคน เคธे เคตเคฐिเคท्เค  เคจाเค—เคฐिเค•ों เค•े เคนिเคค เคฎें เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।
· เค†เคฐเคฌीเค†เคˆ เคฆ्เคตाเคฐा เคชเคฐिเคญा‍เคทि‍เคค เคฆाเคฏเคฐे เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคกाเค•เค˜เคฐों เคเคตं เคธाเคฐ्เคตเคœเคจिเค• เคฌैंเค•ों เค•ी เคตिเคญि‍เคจ्เคจ เคฏोเคœเคจाเค“ं เคฎें เคฌเค—ैเคฐ เคฆाเคตों เค•े เคชเคก़ी เคฐเค•เคฎ เค•ा เคฎूเคฒ्เคฏांเค•เคจ เค•िเคฏा เคœाเคเค—ा।
· เคธเคฎिเคคि เคฏเคน เคญी เคธुเคाเคเค—ी เค•ि เคฌเค—ैเคฐ เคฆाเคตों เคตाเคฒी เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•ी เคฐเค•เคฎ เค•ो เคเค• เคธाเคा เคชूเคฒ เคฎें เค•िเคธ เคคเคฐเคน เคธे เคกाเคฒा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคธเคฎिเคคि เคฏเคน เคธुเคाเคต เคญी เคฆेเค—ी เค•ि เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•े เคชूเคฒ เค•ो เคธเคฐเค•ाเคฐी เค–ाเคคे เคฎें เคฐเค–ा เคœाเค เคฏा เค‰เคธเค•े เคฌाเคนเคฐ เคฐเค–ा เคœाเคจा เคšाเคนिเค।
เคตिเคจिเคตेเคถ
· เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เคตिเคจिเคตेเคถ : เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे เคธेเคฒ เค•ी 5 เคซीเคธเคฆी เค‡เค•्เคตि‍เคŸी เค•ा เคตिเคจिเคตेเคถ เค•िเคฏा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเคธे 1,720 เค•เคฐोเคก़ เคฐुเคชเคฏे เคนाเคธिเคฒ เค•िเค เคนैं। เคธ्เคŸॉเค• เคเค•्เคธเคšेंเคœों เค•े เคœเคฐिเค เคถेเคฏเคฐों เค•ा เคฏเคน เค‘เคซเคฐ เคซॉเคฐ เคธेเคฒ (เค“เคเคซเคเคธ) เค…เคš्เค›ी เค–เคฐीเคฆाเคฐी เคเคตं เค•เคฎ เคกिเคธ्เค•ाเค‰ंเคŸ เค•े เคฒिเคนाเคœ เคธे เค•ाเคซी เคฌ‍เคข़ि‍เคฏा เคฐเคนा।
· เคตिเคจिเคตेเคถ เคชเคฐ เค•ाเคฐ्เคฏ เคฏोเคœเคจा เค•ो เคฎूเคฐ्เคค เคฐूเคช เคฆेเคจा : เคธीเคธीเคˆเค เคจे เค•ोเคฒ เค‡ंเคกिเคฏा เคฒि. (10 เคซीเคธเคฆी เค‡เค•्เคตि‍เคŸी), เค“เคเคจเคœीเคธी (5 เคซीเคธเคฆी), เคเคจเคเคšเคชीเคธी (11.36 เคซीเคธเคฆी), เคชीเคเคซเคธी (5 เคซीเคธเคฆी) เค”เคฐ เค†เคฐเคˆเคธी (5 เคซीเคธเคฆी) เค•े เคตिเคจिเคตेเคถ เคช्เคฐเคธ्เคคाเคตों เค•ो เคฎंเคœूเคฐी เคฆी। เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคฎाเคจเคจा เคนै เค•ि เคธीเคชीเคเคธเคˆ เค•े เคตिเคจिเคตेเคถ เคธे เค‰เคจเค•ी เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เค•्เคทเคฎเคคा เคฌเคข़ेเค—ी, เคœเคจเคคा เค•ी เคญाเค—ीเคฆाเคฐी เคฌेเคนเคคเคฐ เคนोเค—ी เค”เคฐ เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค•เคคा เคตाเคฒे เคธเคฐเค•ाเคฐी เคธाเคฎाเคœिเค•-เค†เคฐ्เคฅि‍เค• เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎों เค•े เคฒिเค เคธंเคธाเคงเคจ เคœुเคŸाเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เคฎिเคฒेเค—ी।
· เคตिเคจिเคตेเคถ เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เค•ो เค”เคฐ เคœ्เคฏाเคฆा เคธเคฎाเคตेเคถी เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा : เค‡เคธเคธे เคชเคนเคฒे เค“เคเคซเคเคธ เคฎें เค›ोเคŸे เคจिเคตेเคถเค•ों เค•े เคฒिเค เค•ोเคˆ เค†เคฐเค•्เคทเคฃ เคจเคนीं เคฅा। เคนाเคฒांเค•ि, 8 เค…เค—เคธ्เคค 2014 เค•ो เคธेเคฌी เคจे เคฏเคน เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค•ि เค“เคเคซเคเคธ เค•ा เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ 10 เคซीเคธเคฆी เค›ोเคŸे เคจिเคตेเคถเค•ों เค•े เคฒिเค เค†เคฐเค•्เคทि‍เคค เคฐเค–ा เคœाเคเค—ा เค”เคฐ เค‡เคธเค•े เคธाเคฅ เคนी เค‰เคจ्เคนें เคกिเคธ्เค•ाเค‰ंเคŸ เคญी เคฆिเคฏा เคœाเคเค—ा। เคฌाเคฆ เคฎें เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे เค“เคเคซเคเคธ เค•ा 20 เคซीเคธเคฆी เคคเค• เค›ोเคŸे เคจिเคตेเคถเค•ों เค•े เคฒिเค เค†เคฐเค•्เคทि‍เคค เคฐเค–े เคœाเคจे เค•ो เคฎंเคœूเคฐी เคฆे เคฆी। เคฏเคนी เคจเคนीं, เค›ोเคŸे เคจिเคตेเคถเค•ों เค•ो เคกिเคธ्เค•ाเค‰ंเคŸ เคชเคฐ เคญी เคถेเคฏเคฐ เค†เคตंเคŸिเคค เค•िเค เคœा เคธเค•เคคे เคนैं। เค‡เคธเคธे เคตिเคจिเคตेเคถ เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เคฎें เค†เคฎ เคœเคจเคคा เค•ी เคญाเค—ीเคฆाเคฐी เคฌเคข़เคจे เค•ी เค†เคถा เคนै।
· เค†เคฎ เคœเคจเคคा เค•ी เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ เคนिเคธ्เคธेเคฆाเคฐी เคตाเคฒे เคฎाเคจเค• : เค…เค—เคธ्เคค 2014 เคฎें เคธेเคฌी เคจे เคนเคฐ เคธूเคšीเคฌเคฆ्เคง เคธीเคชीเคเคธเคˆ เค•े เคฒिเค เค†เคฎ เคœเคจเคคा เค•ी เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ เคนिเคธ्เคธेเคฆाเคฐी เคตाเคฒे เคฎाเคจเค•ों เคฎें เคธंเคถोเคงเคจ เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เค‡เคธ เคธंเคถोเคงเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคนเคฐ เคธूเคšीเคฌเคฆ्เคง เคธीเคชीเคเคธเคˆ เค•ो เค…เคชเคจे เคฏเคนां เค†เคฎ เคœเคจเคคा เค•ी เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ เคนिเคธ्เคธेเคฆाเคฐी เค•ो เคคीเคจ เคธाเคฒ เค•े เคญीเคคเคฐ เค•เคฎ-เคธे-เค•เคฎ 25 เคซीเคธเคฆी เค•े เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคฒाเคจा เคนोเค—ा। เค‡เคธเคธे เคญी เคตिเคจिเคตेเคถ เค•ो เคจเคˆ เค—เคคि เคฎिเคฒเคจे เค•ी เค†เคถा เคนै।
เคธ्เคตเคš्เค› เคญाเคฐเคค เค…เคญि‍เคฏाเคจ เค•े เคฒिเค เค•เคฆเคฎ
· เค•ंเคชเคจिเคฏों เค•ी เค“เคฐ เคธे เค•ॉเคฐเคชोเคฐेเคŸ เคธाเคฎाเคœिเค• เคฆाเคฏिเคค्เคต (เคธीเคเคธเค†เคฐ) เคตाเคฒा เค•ोเคท เค”เคฐ เคฒोเค—ों เคคเคฅा เคชเคฐोเคชเค•ाเคฐिเคฏों เคธे เคฏोเค—เคฆाเคจ เค†เค•เคฐ्เคทि‍เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคธ्เคตเคš्เค› เคญाเคฐเคค เค•ोเคท (เคเคธเคฌीเค•े) เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคฎाเคจเคจीเคฏ เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคจे เคธ्เคตเคš्เค› เคญाเคฐเคค เคฎिเคถเคจ เค•े เคœเคฐिเค เคฎเคนाเคค्เคฎा เค—ांเคงी เค•ी 150เคตीं เคœเคฏंเคคी เคฏाเคจी เคตเคฐ्เคท 2019 เคคเค• เคธ्เคตเคš्เค› เคญाเคฐเคค เค•े เคฒเค•्เคท्เคฏ เค•ो เคชाเคจे เค•े เคฒिเค 15 เค…เค—เคธ्เคค 2014 เค•ो เค†เคฎ เคœเคจเคคा เคธे เคœो เค†เคน्เคตाเคจ เค•िเคฏा เคฅा เค‰เคธी เค•े เคฎเคฆ्เคฆेเคจเคœเคฐ เคฏเคน เค•ोเคท เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा เคนै।
· เค˜เคฐ เค•ी เคฆेเค–เคญाเคฒ (เคนाเค‰เคธ เค•ीเคชिंเค—) เคธे เคœुเคก़े เค•ाเคฐ्เคฏเค•เคฒाเคชों เค•ो เคฆैเคจिเค•, เคธाเคช्เคคाเคนिเค• เคเคตं เคฎाเคธिเค• เค—เคคिเคตिเคงि‍เคฏों เคฎें เคตिเคญाเคœिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เคคाเค•ि เคฌेเคนเคคเคฐ เค•्เคฐिเคฏाเคจ्เคตเคฏเคจ เคเคตं เคฎॉเคจीเคŸเคฐिंเค— เคธंเคญเคต เคนो เคธเค•े।
· เค•เคšเคฐा เคจिเคชเคŸाเคจ เค–ाเคธเค•เคฐ เคˆ-เคตेเคธ्เคŸ, เคซเคฐ्เคจीเคšเคฐ, เคชुเคฐाเคจे เค…เค–เคฌाเคฐों, เคชुเคฐाเคจे เคตाเคนเคจों เค‡เคค्เคฏाเคฆि เค•े เคฒिเค เคตिเคถेเคท เคช्เคฐाเคตเคงाเคจ เค•िเค เค—เค เคนैं। เค•เคšเคฐा เคจिเคชเคŸाเคจ เคชเคฐ เคคिเคฎाเคนी เคฐिเคชोเคฐ्เคŸ เคธเคšिเคต เคฆ्เคตाเคฐा เคคैเคฏाเคฐ เคเคตं เคธ्เคตीเค•ृเคค เค•ी เคœाเคเค—ी।
· เค•เคฎเคฐों เค•े เคจिเคฐीเค•्เคทเคฃ เคเคตं เคธเคช्เคคाเคน เคฏा เคฎाเคน เค•ा เคธเคฌเคธे เคธाเคซ เค•เคฎเคฐा เค˜ोเคทि‍เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคธाเคซ-เคธเคซाเคˆ เคธเคฎिเคคि เค•ा เค—เค เคจ เค•िเคฏा เคœाเคเค—ा।
· เคธाเคซ-เคธเคซाเคˆ เค•ी เค†เคฆเคคเคจ เค…เคจเคฆेเค–ी เค•เคฐเคจे เคตाเคฒों เคฏा เค•เคธूเคฐเคตाเคฐों เค•े เค–ि‍เคฒाเคซ เค•ाเคฐ्เคฐเคตाเคˆ เค•ी เคœाเคเค—ी।
· เคœाเค—เคฐूเค•เคคा เคฌเคข़ाเคจे เค•े เคฒिเค เคตिเคถेเคท เค…เคญि‍เคฏाเคจ।
                                                                                                                                  SARTHAK IAS

Swachha Bharat Kosh


Swachha Bharat Kosh(sbk)
A fund raised by government from Corporate social responsibility (CSR) od corporate sector and from individual or from philanthropists to achieve the target of Swachha Bharat by 2019.
                                                                                                                               SARTHAK IAS